Nie taki mór straszny, jak go malują… A może właśnie straszny, bo pomylić mury z mórami to jak pomylić zupę z deserem — efekt zaskakuje i raczej nie kończy się dobrze dla kubków smakowych językowego purysty. Słowa „mór” i „mur” wyglądają niemal identycznie i brzmią bardzo podobnie, ale ich znaczenie oraz zastosowanie to już zupełnie inna historia. Jeśli więc zdarzyło Ci się kiedyś napisać mór obronny albo obawiać się muru, który w rzeczywistości składa się z zarazków – ten artykuł jest właśnie dla Ciebie. Czas rozwiać językowe mroki, a przy okazji uśmiechnąć się nad polską ortografią.
Mur – czyli architektura w wersji pionowej
Mur to klasyka gatunku, jeśli chodzi o konstrukcje. Mówiąc krótko: mur to pionowa budowla z cegły, kamienia, betonu lub innego materiału, mająca oddzielać, chronić, czasem ozdabiać. Z murem spotykamy się na każdym kroku: mur ogrodzeniowy, mur chiński, a nawet mur berliński – chociaż tego ostatniego już nie ma, to wciąż robi karierę w podręcznikach historii.
Najważniejsze w murze jest to, że można się o niego oprzeć, czasem wspiąć, a w skrajnych przypadkach… przed nim zatrzymać (zwłaszcza, jeśli jest z betonu i akurat jedzie się na rowerze). Mur jest fizyczny, masywny i zazwyczaj nie do przeskoczenia – chyba że jesteś kotem lub mistrzem parkouru.
Mór – czyli coś, od czego się raczej trzyma z daleka
Z kolei mór to słowo, którego w codziennej rozmowie raczej nie spotykamy, chyba że jesteśmy pasjonatami dawnej literatury lub średniowiecznych kataklizmów. Mór to inaczej zaraza, epidemia, dżuma – coś, co w czasach, gdy zamiast aspiryny używano pijawek, było największym postrachem ludzkości.
Wyraz „mór” najczęściej spotkamy w kontekście historycznym lub metaforycznym. Przykład: „Czarny mór zdziesiątkował ludność miasta” – brzmi jak wyimek z poematu Mickiewicza, a jednak to autentyczne zagrożenie sprzed wieków. Jeśli myślisz, że Twój poniedziałek w pracy to katastrofa – przypomnij sobie o morze.
Na straży poprawności – kiedy używać którego?
Zasada jest prosta jak konstrukcja cepa (a może nawet prostsza niż mur): jeśli mówimy o ścianie, budowli, ograniczeniu fizycznym – używamy „mur”. Jeśli mowa o zarazie, dżumie lub czymś równie paskudnym i niewidzialnym – sięgamy po „mór”.
Błąd w pisowni sprawia, że z logicznego zdania rodzi się językowy Frankenstein. Przykład absurdu: „Miasto otoczone jest wysokim mórem” – brzmi jak dramat epidemiologiczny, a nie urbanistyczny. Albo: „Mieszkańcy walczyli z murem” – chyba że chodzi o walkę z architekturą, to raczej przypominają walkę z chmurą… bez skutku.
Co ciekawe, obydwa słowa mają coś wspólnego…
Otóż zarazę, czyli mór, często powstrzymywano za pomocą… muru! Tak, dobrze czytasz. Budowano mury obronne, izolujące miasta przed szerzącym się morowym powietrzem. W średniowieczu wierzono, że mur może fizycznie oddzielić chorych od zdrowych – i chociaż dzisiaj wiemy, że wirusy raczej nie zatrzymują się grzecznie przy murze z napisem „STOP”, to sama idea pokazuje ciekawe powiązanie tych słów. Tylko dzięki poprawnemu ich użyciu unikniesz językowej pandemii.
Jak to zapamiętać? Kilka trików
Po pierwsze: „mur” to rzecz twarda – i rymuje się z „sznur”, „sur”, „chur” (uwaga: nie każde z tych słów istnieje, ale brzmią solidnie!). Po drugie: „mór” to słowo miękkie, tajemnicze, prawie jak onomatopeja złowrogiego szmeru. Możesz też zapamiętać: mur to coś, co możesz dotknąć, mór to coś, co cię może dotknąć – choć raczej w sensie przykrym, nieprzyjemnym i najlepiej zdalnym.
Na koniec warto dodać, że język polski nie raz rzuci Cię na mur (lub mór!) ortograficznych wątpliwości. Ale spokojnie – z nami je przeskoczysz, nie łapiąc żadnej zarazy po drodze.
Na koniec pamiętaj jedno: zanim coś napiszesz, zastanów się – czy chcesz postawić mur, czy zasiać mór? A potem… lepiej sprawdź jeszcze raz.
Zobacz też:https://www.swiat-kobiet.pl/mor-czy-mur-jaka-jest-poprawna-pisownia-i-znaczenie-slow/